ಮಾಸ್ತಿ ಅವರ ಶೇಷಮ್ಮ -ಟಿ. ಪಿ. ಅಶೋಕ -Sheshamma { Masti } - T. P. Ashoka

                                 ಮಾಸ್ತಿ ಅವರ ಶೇಷಮ್ಮ

ಮಾಸ್ತಿ ಅವರ ಶೇಷಮ್ಮ ಮೊದಲು ಪ್ರಕಟವಾದದ್ದು 1976ರಲ್ಲಿ. 238 ಪುಟಗಳ ಈ ಕೃತಿ0ುನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ0ುವರು 'ಕಥೆ' ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕಥೆ0ು ನಿರೂಪಕನು ಇದನ್ನು 'ಚರಿತ್ರೆ' ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಮೊದಲ 234 ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಕಥೆ0ು ನಿರೂಪಕ 0ಾರೆಂದು ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದೃಶ್ಯ ನಿರೂಪಕನ ಪ್ರಥಮಪುರುಷ ನಿರೂಪಣೆ ಎಂಬಂತೆ ಕಥೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾದಂಬರಿ0ು ಕೊನೆ0ು ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಈ ನಿರೂಪಕನು ಶೇಷಮ್ಮನ ಮೊದಲ ಮಗ ರಾಜಣ್ಣನ ಸಹಪಾಠಿ ಮತ್ತು ಆತ್ಮೀ0ು ಗೆಳೆ0ು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿರೂಪಕನು ಉದ್ದಕ್ಕೂ ತನ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನೂ ಇತರ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಥಮಪುರುಷ ನಿರೂಪಣೆ0ುಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಿರುವಂತೆ0ೆು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅಂದರೆ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು ಉತ್ತಮಪುರುಷ ನಿರೂಪಕನಂತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ ಒಂದು ಪಾತ್ರವಾಗಿ0ೆು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ತನ್ನಿಂದಲೇ ಪ್ರಥಮಪುರುಷ ನಿರೂಪಣೆ0ುಲ್ಲಿ ತಾನೇ ನಿರೂಪಿತಗೊಂಡ ಪಾತ್ರ ಈ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ. ಶೇಷಮ್ಮನ ಬದುಕಿನ ಕೊನೆ0ು ಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು ಒಮ್ಮೆ, 'ಮಕ್ಕಳಾದಾಗಿನ ಸಂತೋಷ ತಿರಿಗಿ ಬರೋದಿಲ್ಲಾವ್ವ. ಅಲ್ಲ?' ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವರು 'ದೇವರ ಕೃಪೆ ಇದ್ದರೆ ಆ ಎಳೆಮಗುವಿನ ಸಂತೋಷ ನನ್ನ ವ0ುಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತಿರಿಗಿ ಬರುತ್ತೆ' ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು 'ನಿಜವಾಗಿ? ಅದೆಷ್ಟು ಕಷ್ಟ, ಅದೇನು ನಿಷ್ಠೂರ, ಎಷ್ಟು ನೋವು? ನನ್ನ ವ0ುಸ್ಸಿಗೇನೇ ಸಾಕು ಅನಿಸಿರತದೆ0ುಲ್ಲ!' ಎಂದು ಮರುಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಾಗ, ಶೇಷಮ್ಮ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ನಿನ್ನ ವ0ುಸ್ಸಿಗೆ ಸಾಕು ಅನ್ನಿಸುತ್ತಿರುತ್ತೆ. ಸಂಸಾರ ಅಟ್ಟುತಾ ಇರುತ್ತೆ, ನೀ ಓಡುತಾ ಇರುತೀ0ು. ಓಡೋವಾಗ ಏದಬೇಕು. ನಾನು, ನಿಮ್ಮಜ್ಜಿ, ನಿಂತುಬಿಟ್ಟಿದ್ದೀವೆ. ಈಗ ನಮಗೆ ಓಡುವ ಧಾವಂತ ಇಲ್ಲ. ರಾಮಶೆಟ್ಟಿಗೆ ಆ ಮಾತು ನಿಜವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮುಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಶೇಷಮ್ಮನವರಿಗೆ ಅವರ ಜೀವನದ ಎಲ್ಲ ಶ್ರಮದ ನೆನಪು ಅಳಿಸಿತೊ ಎನ್ನುವ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಮರೆತಿತ್ತು. ಮಾ0ುದ ಗಾ0ುದಂತೆ ಅವರಿಗೆ ಈಗ 0ಾವ ಬೇನೆ0ುೂ ನೋವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಉಳಿದವರ ಮಾತು ಹೇಗೊ, ಈ ಅಜ್ಜಿ0ು ವಿಷ0ುಕ್ಕೆ, ತನ್ನ ಅಜ್ಜಿ0ು ವಿಷ0ುಕ್ಕೆ, ಮುಪ್ಪು ಹಸುಳೆ0ು ದಿನದಂತೆ ಒಂದು ತೃಪ್ತಿ0ು ಕಾಲ ಅಹುದು ಎಂದು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು.
      ಆಗ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿಗೆ ಒಂದು 0ೋಚನೆ ಬರುತ್ತದೆ: ಈ ಜೀವ ಎಷ್ಟು ಕಷ್ಟ ಏಷ್ಟು ಬೇಸರವನ್ನು ನೋಡಿತ್ತು. ಮಗುವಾಗಿದ್ದ ಹತ್ತು ವರುಷದ ಕಾಲ, ಏನೂ ಕಾಣದ ನಿಷ್ಕಲ್ಮಷ ಚೇತನದ ಸುಖದ ಕಾಲ. ಆಮೇಲೆ ಎಷ್ಟು ನಿರೀಕ್ಷೆ, ಎಷ್ಟು ಆಶಾಭಂಗ. ಎಷ್ಟು ಬೇಸರದ ಸಹವಾಸ, ಏನು ಅತೃಪ್ತಿ0ು ಬಾಳು. ಎಷ್ಟು ಕ್ಲೇಶ, ದುಃಖ, ತೊಳಲಾಟ, ದಣಿವು. ಅಜ್ಜಿ ತನಗೆ, ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಗೆ, ಮನೆ0ು ಜನರಿಗೆ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆ ಒಂದು ಸಂಗತಿ, ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಇನ್ನೊಂದು ಸಂಗತಿ, ಹೀಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಹತ್ತಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವನ್ನೆಲ್ಲ ಕುರಿತು ಆ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುವಾಗ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಹೇಗಿತ್ತು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಇದೊಂದು ಅಪೂರ್ವ ರೀತಿ0ು ಜೀವ. ಇದರ ಅನುಭವವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಈ ಸಂಗತಿ0ುನ್ನೆಲ್ಲ ಸೇರಿಸಿ ಬರೆದರೆ ಜನರಿಗೆ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಕೊಡುವ ಒಂದು ಚರಿತ್ರೆ ಆದೀತು.. ಇದನ್ನು 0ಾರಿಗಾದರೂ ಹೇಳಿ ಬರೆಯಿಸೋಣವೆಂದು ಅಂದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ತಾನೇ ಆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಹುದಲ್ಲಾ ಎಂದೂ ತೋರುತ್ತದೆ: 'ಇದನ್ನ ರುಚಿ0ಾಗಿರಲಿ ಅಂತ ಒಂದು ಕಥೆ0ಾಗಿ ಬರೆ0ೋದು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ, ತಿಳಿ0ುುವ ಹಾಗೆ ಹೇಳುವುದು ಮುಖ್ಯ' ಎಂದು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿಗೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ, 'ತನಗೆ ತಿಳಿದಂತೆ ಅದನ್ನು ಬರೆ0ುುವುದೇ 0ುುಕ್ತ' ಎಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ 'ನಾನು ಬರೆ0ುಬಹುದು ಅನ್ನಿಸತದೆ. ಸ್ವಂತದ ಮಾತು ಬಹಳ ಹೇಳಬೇಕಾಗುತ್ತೆ. ಬರಿ ಅಂತೀರಾ, ಬೇಡಾಂತೀರಾ ಎಂದು ಶೇಷಮ್ಮನನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವರು,  ಇದರಲ್ಲಿ ಹೇಳಬಾರದ ಮಾತು ಏನಿದೆ ಅಪ್ಪಾ? ಬರೀಬೇಕು ಅಂತ ಅನ್ನಿಸಿದರೆ ಬರಿ, ಒಳ್ಳೇ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬರಿ. ಜನಕ್ಕೆ ಪ್ರ0ೋಜನವಾಗಲಿ ಅಂತ ಬರಿ. ಒಳ್ಳೇದೆ ಆಗುತ್ತೆ' ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ. 'ಈ ಅಪ್ಪಣೆ0ುನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ  ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ ಈ ಕಥೆ0ುನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದೇನೆ' ಎಂದು ನಿರೂಪಕನು ಈ ಕಥೆ0ು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಈ ಕಥೆ0ು ಕೊನೆ0ು ಪುಟವನ್ನು ಬರೆ0ುುವುದು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ು ಮಗ ಲಚ್ಚ0್ಯು. ಏಕೆಂದರೆ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು ಶೇಷಮ್ಮನ ಸಾವನ್ನು ಕುರಿತು ಬರೆ0ುಲು ಹಿಂದೇಟು ಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಮಗನನ್ನು ಕುರಿತು, 'ಕಥೆ0ುಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಿಬ್ಬರನ್ನು ಕುರಿತು ಇರುವ ಮಾತು ಅವರಿಗೆ, ಅವರ ಬಂಧುಗಳಿಗೆ ಬೇಡವೆನ್ನಿಸುವ ಅಪಾ0ು ಇದೆ. ಇದನ್ನ ಈಗಲೇ ಪ್ರಕಟಿಸುವುದು ಬೇಡ. ಹತ್ತು ವರುಷ ಬಿಟ್ಟು ನನ್ನ ತಲೆಮಾರಿನ ದಿನ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ನೀನು ಇದನ್ನು ಓದಿನೋಡಿ ಅಚ್ಚು ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ತೋರಿದರೆ ಅಚ್ಚು ಮಾಡು' ಎಂದು ಸೂಚನೆ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ತಮ್ಮ ಭಾಷೆ0ುನ್ನು ಬೇಕಾದರೆ ತಿದ್ದಬಹುದು ಎಂದೂ ಸೇರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆ ಕುರಿತು ಲಚ್ಚ0್ಯುನೂ ಕೆಲವು ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಕಥೆ ಮುಗಿ0ುುತ್ತದೆ. ಒಳ್ಳೆ0ು ಸಂಪಾದಕನಂತೆ ಲಚ್ಚ0್ಯುನು ಕಥೆ0ುಲ್ಲಿ ಬರುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾತುಗಳ ಕನ್ನಡ ತಜರ್ುಮೆ0ುನ್ನು ಪುಸ್ತಕದ ಕೊನೆ0ುಲ್ಲಿ ಕೊಡುತ್ತಾನೆ.
        ಹೀಗೆ ಈ ಕಥೆ0ು ತುದಿ0ುಲ್ಲಿ ಇದರ ರಚನೆ0ುನ್ನು ಕುರಿತಂತೆ ಮಾಡಲಾಗಿರುವ ಪ್ರಸ್ತಾಪವು ಕೇವಲ ಲೋಕಾಭಿರಾಮದ ಮಾತುಗಳಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವಶ್ಯ ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಅದು ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ 'ಕಥಾಮೀಮಾಂಸೆ'0ೆು ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಕಥೆ ಹೇಗೆ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ? ಅದರ ಉದ್ದೇಶವೇನಿರಬೇಕು? ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರ0ೋಜನವೇನು? ಅದರ ಭಾಷೆ ಹೇಗಿರಬೇಕು? 0ಾರು ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬರೆ0ುಬಹುದು? ಮುಂತಾದ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥೆ0ು ಓಘಕ್ಕೆ ಭಂಗ ಬಾರದ ಹಾಗೆ, ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪದಗಳ ನೆರವಿಲ್ಲದೆ0ೆು ಮಂಡಿಸಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥೆಗಳ ಒಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೂ ಸರಿ0ೆು. ಕಥೆ0ೊಳಗೇ ನಡೆ0ುುವ ಕಥಾಮೀಮಾಂಸೆ0ುು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥೆಗಳ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಓದಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಒಟ್ಟಾರೆ ಕಥನ ಸಾಹಿತ್ಯದ ತಿಳಿವಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಮಹತ್ವದ್ದೆನಿಸುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವವಾದೀ ಕಥೆಗಳ ನಿಮರ್ಿತಿ, ನಿರೂಪಣೆ0ು ಬಹು ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಓದುಗರ ಮೇಲೆ ಮಾಡಬಹುದಾದ ಪರಿಣಾಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಕಥೆಗಳ ಸಂದರ್ಭದಿಂದಲೂ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಚಿಂತನ ಮಂಥನ ನಡೆಸಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವರ ಕಥೆಗಳಷ್ಟೇ ಈ ಮೀಮಾಂಸೆ0ುೂ ನಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯದ ತಿಳುವಳಿಕೆ0ುನ್ನೂ ಲೋಕಗ್ರಹಿಕೆ0ುನ್ನೂ ಹಿಗ್ಗಿಸಿದೆ ಎಂದು ಧಾರಾಳವಾಗಿ ಹೇಳಬಹುದು.
ಮಾಸ್ತಿ0ುವರು ಎಂಥ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ವಾಸ್ತವವಾದೀ ಕತೆಗಾರರಾಗಿದ್ದರೂ ಅವರ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಲೌಕಿಕ ಅನುಭವಕ್ಕೂ ಒಂದಷ್ಟು ಅವಕಾಶ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾತ್ರಗಳು ದೈವಭಕ್ತರು. ಈ ದೈವಶ್ರದ್ಧೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಿಗಾದರೂ ವಾಸ್ತವದ ತರ್ಕಗಳಿಗೆ ಮೀರಿದ ಅನುಭವವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಅವರು ಅದನ್ನು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಶೈಲೀಕೃತ ಪದಪುಂಜಗಳಲ್ಲಿ ವಣರ್ಿಸಿ ಇತರರನ್ನು ದಂಗುಪಡಿಸುವವರಲ್ಲ. ಬದುಕಿನ ಹಲವು ಅನುಭವಗಳಂತೆ ಇದೂ ಒಂದು ಎಂದು ಸಹಜವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವವರು. ಆದರೆ ಅದರಿಂದ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕ್ಕೊಂದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಥವಾ ನೈತಿಕ ಆ0ಾಮವೊಂದು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ನಿಜ. ಇಂಥ ಸ್ಥಿತಿ0ುಲ್ಲಿ ಅವರು ಬದುಕನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅಥರ್ೆಸಲು ಪ್ರ0ುತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರಬುದ್ಧತೆ ಆ ಅನುಭವದ ಪ್ರಕ್ರಿ0ೆು0ುಲ್ಲೇ ಮೂಡಿಬರದಿದ್ದರೂ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಬದುಕು ಅವರನ್ನು ಮಾಗಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಣ್ಕೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿ0ುೂ ಅವರಿಗೆ ಒದಗಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಜಾತಿ-ಮತದ ಹಂಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದೂ ಮುಖ್ಯ. ಶೇಷಮ್ಮನಿಗೆ ಐದು ವರ್ಷವಾಗಿದ್ದಾಗ ತಂದೆ0ೊಡನೆ ಕಲ್ಮಾಡಿ0ು ಮಾರೀ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ದೇವರು ತನ್ನ ಕಡೆ ನೋಡಿ ನಕ್ಕು ಮಾತನಾಡಿತು ಎಂದು ಅನ್ನಿಸಿತಂತೆ. 'ನಕ್ಕು ಸನ್ನೆ ಮಾಡಿತು. ನಾನು ಏನು ಅಂತ ಕೇಳಿದೆ. ಅದೇನೋ ಹೇಳಿತು. ತಿಳೀಲಿಲ್ಲ' ಎಂದು ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಅವರೇನೂ ಅವಳ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಮಗುವಿನ ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಿದ್ದುತ್ತಾರೆ. ಶೇಷಮ್ಮನಿಗೂ ಮುಂದೆ ಆ ರೀತಿ0ು ಅನುಭವ ಆಗಲಿಲ್ಲವಂತೆ. ಆಕೆ ವೃದ್ಧೆ0ಾದಾಗ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ ಈ ಪ್ರಸಂಗದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಶೇಷಮ್ಮ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ನನಗೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಆದ ಅನುಭವ. ಅಂದಮೇಲೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರನ್ನು ಕೇಳಿ ಆಗಬೇಕಾದದ್ದೇನು? 'ನಾನು' ಎಂಬ ಭಾವ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಾಗ ಈ 'ನಾನು' ಎನ್ನುವುದು ನಮಗೂ ದೇವರಿಗೂ ಅಡ್ಡಬರುತ್ತದೆ. ಎಳೆಮಗು 'ನಾನು' ಅನ್ನುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ದೇವರು ನಗುವುದು, ಮಾತನಾಡಿಸುವುದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ0ೆು ಮುಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ 'ನಾನು' ಎಂಬುದನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರೆ ಮತ್ತೆ ದೇವರು ಮಾತನಾಡಿಸುವುದು ಕೇಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಶೇಷಮ್ಮ ತಾವು ಕೇಳಿ, ತಿಳಿದುಕೊಂಡು, ಅನುಭವಿಸಿದ್ದನ್ನು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
        ಕಥೆ0ು ಆರಂಭದ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಷಮ್ಮ ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದಲೇ ಪುರಾಣಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನೂ, ರಾಮಾ0ುಣ, ಭಾರತ, ಭಾಗವತದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನೂ ಕೇಳಿದ್ದರೆಂದೂ, 'ಅವರ ಎಳೆ0ು ಮನಸ್ಸೇ ಪ್ರ0ಾಸವಿಲ್ಲದೇ ದೇವರಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ0ುನ್ನು, ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ಅವನು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾನೆಂಬ ಧೈ0ರ್ುವನ್ನೂ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಒಳ್ಳೆ0ುತನ, ಕೆಟ್ಟತನ ಎಂದರೇನು ಎಂಬ ವಿಷ0ುದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಿರ ಹತ್ತಿರ ಖಚಿತ ಎನ್ನಬಹುದಾದ ಒಂದು ಕಲ್ಪನೆ0ುನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು' ಎಂದು ನಿರೂಪಕನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇಂಥ ಮನಸ್ಥಿತಿ0ುನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಶೇಷಮ್ಮನವರ ಬದುಕಿನ ವಿವಿಧ ಘಟ್ಟಗಳನ್ನೂ, ಕಷ್ಟ-ಕಾರ್ಪಣ್ಯಗಳನ್ನು ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಎದುರಿಸುತ್ತಾ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಇನ್ನೂ ಇನ್ನೂ ಮಾಗುತ್ತಾ ಹೋಗುವುದನ್ನೂ, ಇಂಥದೊಂದು ಪಕ್ವ-ಪ್ರಬುದ್ಧ ನೋಟದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬದುಕನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದನ್ನೂ ಕಥೆ ಸರಳವಾದ ಭಾಷೆ-ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಥೆ0ುನ್ನು ಶೇಷಮ್ಮನವರ ಉತ್ತಮಪುರುಷ ನಿರೂಪಣೆ0ುಲ್ಲಿ ಕಥಿಸದೆ ಅವರ ಮಗನ ವ0ುಸ್ಸಿನ, ಅಷ್ಟೇನೂ ವಿದ್ಯಾವಂತನಲ್ಲದ, ವೈಶ್ಯ ಹುಡುಗ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ು ಮೂಲಕ ಹೇಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಲೇಖಕರು ಕಥನವು ಭಾವುಕವಾಗುವುದರಿಂದಲೂ, ಸರಳವಾದ ನೀತಿಪಾಠವಾಗುವುದರಿಂದಲೂ ತಪ್ಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಂದರೆ ಘಟನೆಗಳ ಕಾಲ-ನಿರೂಪಣೆ0ು ಕಾಲ, ಕಥಿಸುವವನ ಕಾಲ-ಕಥಿಸಲ್ಪಡುವ ವ್ಯಕ್ತಿ0ು ಕಾಲ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಪಾತ್ರದ ಜೀವನಕ್ರಮ-ನಿರೂಪಕನ ಜೀವನಕ್ರಮ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಸದೂರವನ್ನು ಕಾ0ು್ದುಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಬರವಣಿಗೆ0ುು ಒಂದು ಮಟ್ಟದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆ0ುನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು 0ುಶಸ್ವಿ0ಾಗಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ನಿರೂಪಕ ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು ತನ್ನ ಬರವಣಿಗೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನೂ ವಿವರಗಳನ್ನೂ ಕೇವಲ ಶೇಷಮ್ಮನವರಿಂದ ಪಡೆ0ುುವುದಿಲ್ಲ. ಆಕೆ0ು ಬಾಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿದ್ದ ಅನೇಕರಿಂದಲೂ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ. ತಾನೂ ಒಂದು ಘಟ್ಟದಿಂದ ಅವರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕಂಡು ಕೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಒಂದು ಮಟ್ಟದ ಅಧಿಕೃತತೆ0ುೂ ಈ ಬರಹಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗಿದೆ ಎಂದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
ಶೇಷಮ್ಮನ ದೈವಶ್ರದ್ಧೆ0ುು ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ಅ0ಾಚಿತ ಸುಖ-ಸಮೃದ್ಧಿಗಳನ್ನೇನೂ ತರಲಿಲ್ಲ. ಮದುವೆ0ಾಗುವವರೆಗೆ ಮಾತಾಪಿತೃಗಳ ವಾತ್ಸಲ್ಯದ ರಕ್ಷೆ ಅವರಿಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಮದುವೆ0ಾಗಿ ಗಂಡನ ಮನೆಗೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಅವರ ಮೈಮನಸ್ಸುಗಳಿಗೆ ಹಲವು ರೀತಿ0ು ಪೆಟ್ಟುಗಳು ಬೀಳಲಾರಂಭಿಸುತ್ತವೆ. ಜಡವಾಗಿದ್ದ, ಕೇವಲ ರೂಢಿಗತವಾಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಸಾಂಪ್ರದಾ0ುಕ ರೀತಿರಿವಾಜುಗಳಿಂದಾಗಿ ದಾಂಪತ್ಯಗಳು ಕ್ಲೇಶಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುವುದನ್ನು, ಮುರಿದು ಬೀಳುವುದನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ ಕಥಾಸಾಹಿತ್ಯ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ದುಷ್ಟರೇ ಎಂದರೆ ಹಾಗೆ ದುಷ್ಟರಲ್ಲದ, ಪ್ರೇಮಿಗಳೇ ಎಂದರೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರೀತಿ0ುನ್ನು ಸರಿ0ಾಗಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲಾರದ, ದಾಂಪತ್ಯಗಳನ್ನು ಸೌಹಾರ್ದ0ುುತವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸಲಾರದ, ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲಾರದ ಒಂದು ಪಾತ್ರಸರಣಿ0ೆು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥಾಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಶೇಷಮ್ಮ ಸಂಸಾರಿ0ಾಗಿ ಮಾದಾವರಕ್ಕೆ ಹೋದ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಅತ್ತೆಮತ್ತು ಗಂಡ ಇವರ 0ಾಜಮಾನ್ಯಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕಿಬೀಳುತ್ತಾಳೆ. ಇವಳು ಏನು ಮಾಡಿದರೂ ಹೇಗೇ ಇದ್ದರೂ ಅತ್ತೆ0ು ಕಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮನೆ0ು ಮ0ರ್ಾದೆ0ುನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಕಾ0ು್ದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಹೊರಟರೆ  ಊರ ಹೆಂಗಸರು ಇವಳಲ್ಲಿ ಜಂಭ-ಗರ್ವಗಳನ್ನೇ ಹುಡುಕುತ್ತಾರೆ. ಗಂಡನ ಅನಾದರವು ಇವಳನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿ ವೇಶ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡುವುದರವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆ0ುುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೇನು ತಾನು ಮುಳುಗಿ ಹೋಗುವೆನೆಂದು ಅನ್ನಿಸುವಾಗ ಅಚ್ಚಮ್ಮ ಮತ್ತು ಆಕೆ0ು ಗಂಡ ಇವರ ಬೆಂಬಲ-ಸಹಾನುಭೂತಿಗಳು ಶೇಷಮ್ಮನ ನೆರವಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಇದನ್ನೇ ಶೇಷಮ್ಮ ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ದೈವಕೃಪೆ ಎನ್ನುವುದು. ಈ ದೈವಕೃಪೆ0ುು ಶೇಷಮ್ಮನ ದುಗುಡಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಏಟಿಗೆ ಪವಾಡವೆಂಬಂತೆ ದೂರಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ತಾಳಿಕೊಳ್ಳುವ, ತನ್ನ ಕಾಲ ದೇಶಗಳ ಸಂಪ್ರದಾ0ುಗಳ ಅವರಣಗಳು ಒದಗಿಸುವಷ್ಟು ಅವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಎದುರಿಸುವ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸದಾ ಕಾ0ು್ದುಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿ0ುನ್ನು ಅವಳಿಗೆ ತಂದುಕೊಡುತ್ತದೆ. ಈ ಕಹಿ ಪ್ರಸಂಗಗಳಿಂದ ಶೇಷಮ್ಮ ಎಷ್ಟೇ ಘಾಸಿಗೊಳಗಾದರೂ ಆಕೆ ಕುಸಿ0ುುವುದಿಲ್ಲ, ಅಧೀರಳಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಅಗತ್ಯ ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಹಾಗೆಂದು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥನ ಇದನ್ನು ಕೇವಲ ಶೇಷಮ್ಮನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಮಾತ್ರ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ಆಕೆ0ು ಗಂಡ ರಂಗಪ್ಪನನ್ನು ನಿರೂಪಣೆ ಸಮಥರ್ಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಆದರೆ ಅವನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದಲೂ ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ದಿಟ್ಟತನ ತೋರುತ್ತದೆ: ರಂಗಪ್ಪ ಬಹಳ ಕೆಟ್ಟ ಮನುಷ್ಯನೇನಲ್ಲ. ಅವನಂತೆ ನಡೆ0ುುವ ಗಂಡಂದಿರು ಅಪರೂಪವಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ಮಾದಾವರದಲ್ಲಿ ಇವರ ಸಮಾಜ ಇದನ್ನು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಅಪರಾಧವೆಂದು ಎಣಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಂದರೆ ಈ ನಡತೆ0ುನ್ನು ಸರಿ ಎಂದು ಜನ ಒಪ್ಪಿದ್ದರು ಎಂದಲ್ಲ. ತಪ್ಪು ಎಂದು ಬಹು ದೊಡ್ಡ ತಪ್ಪಲ್ಲ ಅಷ್ಟೆ. ಸರಿ ಎಂದು 0ಾರು ಹೇಳಿ0ಾರು? ಸಾಂಪ್ರದಾ0ುಕ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ದಾಂಪತ್ಯವು ಸಪ್ಪೆ ಎನಿಸಿ ವಿವಾಹೇತರ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಅರಸುವವರ ಹಲವು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ ತಮ್ಮ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಹದದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕುರಿತು ಶೇಷಮ್ಮ ಕಥೆ0ುಲ್ಲಿ ಲೇಖಕರು ಒಂದು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ0ುನ್ನೇ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ: ರಂಗಪ್ಪ ಪ್ರಾ0ುದ ಮನುಷ್ಯ. ಒಂದು ದಿನ ಬಾವಿ0ು ಹತ್ತಿರ ಹೋಗಿದ್ದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಇವರ ಒಬ್ಬ ತರುಣಿ0ುನ್ನು ನೋಡಿದನು. ಅವಳು ಇವನ ಕಡೆಗೆ ವಾಡಿಕೆ0ು ವಿಲಾಸದಿಂದ ನೋಡಿದಳು. ಇವನ ನೋಟದ ಅಡಿ0ುಲ್ಲಿ ಬಾಗಿದಳು, ಬಳುಕಿದಳು. ರಂಗಪ್ಪನಿಗೆ ಇದು ಏನೊ ರೀತಿ0ುಲ್ಲಿ ರುಚಿ0ಾಗಿ ಕಂಡಿತು. ಅವನು ಆ ವಿಷ0ು 0ೋಚನೆ ಮಾಡಿ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿದನೆಂದಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದರ ರಹಸ್ಯವೆಲ್ಲ ಇಷ್ಟೆ. ಹೆಂಡತಿ0ಾದವಳು ಗಂಡನನ್ನು ಈ ವಿಲಾಸದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ಅವನ ನೋಟದ ಎದುರಿಗೆ ಹೀಗೆ ಬಾಗಿ ಬಳುಕುವುದಿಲ್ಲ. ನಿಜವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ತನ್ನನ್ನು ಹೀಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಗಂಡನಾದವನು 'ಇವಳಿಗೆ ಏನು ಬಂದಿತು' ಎಂದುಕೊಂಡಾನು. ತಾನಾದರೂ ಹೆಂಡತಿ0ುನ್ನು ಈ ತೆರನ ನೋಟದಿಂದ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ನೋಟದ ವಿಲಾಸ, ಬಾಗು, ಬಳುಕು, ಗಂಡ ಹೆಂಡಿರ  ಮಧ್ಯೆ ಬೇಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮದುವೆ ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ಅಧ್ಯಾಹಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಎಂದರೆ ಇದಿಲ್ಲದೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳಿಂದ ಆಗುವ ಪ್ರ0ೋಜನವನ್ನು ಸ್ವತ ಏವ ಸಾಧಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮನುಷ್ಯನ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಪ್ರಣ0ುದ ಸುಖ ಮಾತ್ರ ಸಿದ್ಧಿಸಿದರೆ ಸಾಲದು; ಪ್ರಣ0ುದ ವಿನ್ಯಾಸವೂ ಬೇಕು ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ರಂಗಪ್ಪ ಈ ವಿಲಾಸವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಅನುಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಅದರ ವಿಕಾರಕ್ಕೂ ಬಲಿ0ಾಗುತ್ತಾನೆ. ರೋಗಗ್ರಸ್ತನಾಗಿ ಮಲಗಿದ ಗಂಡನನ್ನು ಶೇಷಮ್ಮ ಕೈ0ಾರ ಶುಶ್ರೂಷೆ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ.  'ಆ ಶುಶ್ರೂಷೆ0ು ರೀತಿ0ುನ್ನು ವಣರ್ಿಸುವುದು ಸರಿ0ುಲ್ಲ. ರೋಗಿಗೇ ಅಸಹ್ಯವಾಗುವ ಗತಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ ಮೈ0ುನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬೇಸರ ಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದೆ, ಮುಖದಲ್ಲಿ ಬರಿ0ು ಮರುಕ ಮಾತ್ರ ಕಾಣುತ್ತಿರಲು, ಈ ಹೆಂಡತಿ ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ ಮುಟ್ಟಿದಳು. ನೋ0ುುತ್ತಿರುವ ಆ ಗಂಡಿನ ಜೀವಕ್ಕೆ ಕನಿಕರಪ್ರೇಮವನ್ನು ಮಾತ್ರ ತೋರಿಸಿದಳು'. ಇದು ಶೇಷಮ್ಮನ ಎರಡನೆ0ು ಮಗ ಗೋಪಣ್ಣನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆ0ಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅವನು ರೋಗ ಅಂಟಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲೇ ವೇಶ್ಯಾಸಂಗವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುತ್ತಾನೆ.  ಈ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವಲ್ಲಿ0ುೂ ಶೇಷಮ್ಮನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿರುವ ಘನತೆ-ಗಾಂಭೀ0ರ್ುಗಳು ಎದ್ದು ತೋರುತ್ತವೆ. ವೇಶ್ಯೆ0ು ಮನೆ0ುಲ್ಲಿ ಮದ್ಯಪಾನವನ್ನೂ ಮಾಡಿ ಬಂದ ಮಗ ಗೋಪಣ್ಣನನ್ನು ಕುರಿತು ಶೇಷಮ್ಮ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ನಿಮ್ಮಪ್ಪ ಒಂದು ಸಂಗತಿ0ುಲ್ಲಿ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದರು. ಗಂಡಸಾದವರು ಹೀಗೆ ದಾರಿ ತಪ್ಪೋದು ಅನ್ನೋದು ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯ. ಹೆಂಡತಿ ಮನೆಗೆ ಬರೋ ಮೊದಲೇ ನೀನು ಆ ದಾರೀಲಿ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಅದನ್ನ ಬಿಡು ಅಂತ ನಾನು ಹೇಳಿ ಪ್ರ0ೋಜನವಿಲ್ಲ..ಆದರೆ ನೀನು ನಿನ್ನೆ ಬಂದ ರೀತಿ0ುಲ್ಲಿ ನೀನು ಇನ್ನೊಂದು ಸಂಗತೀಲಿ ದಾರಿಬಿಡುತಿದ್ದೀ ಅಂತ ಕಂಡಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ನೀನು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಾರದು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ವೇಶ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ತನ್ನ ಮಗನಿಗೆ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಪ್ರದಾ0ುಸ್ಥ ತಾಯಿ0ೊಬ್ಬಳು ಏನು ಉಪದೇಶ ಕೊಡಬಹುದು? ಹೇಗೆ ಕೊಡಬಹುದು? ನೀನು ನಿನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಸುಖವಾಗಿರಬೇಕು ಅಂತ ನನ್ನ ಆಸೆ. ನೀನು ಹಿಡಿದಿರೋ ದಾರೀಲಿ ಆ ಸಂತೋಷ ಅಷ್ಟಷ್ಟೇ ಆಗುತ್ತೆ. ಆದರೆ ಅದು ತಿಳಿ0ುದ ಹುಡುಗಿ. ನೀನು ಬೇರೆ ಕಡೆ ಕಾಣೋ ಜಾಣು ಇವಳಿಗಿರೋಲ್ಲ. ಅವಳ ಮಾತು ರೀತಿ ನಿನಗೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಆಗಲಿಲ್ಲ ಅಂದರೆ ನೀನು ಕೋಪ ಮಾಡಬೇಡ. ಒಳ್ಳೆ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳು. ಮನೆ0ುಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಾನ ಇರಲಿ. ನೀನು ಗದರಿಸೋದು, ಅವಳು ಅಳತಾ ಕೂತುಕೊಳ್ಳೋದು, ಇದು ಆಗಬಾರದು. ಇನ್ನು ಗೋಪಣ್ಣನ ವೇಶ್ಯೆ0ುನ್ನು ಕುರಿತು ಶೇಷಮ್ಮ ಆಡುವ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷವಾಗಲೀ, ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಗಲೀ ಸಿಟ್ಟಾಗಲೀ ಇಲ್ಲ: ಬಿಟ್ಟಿತು ಅನ್ನು ತಾಯಿ. ನೀನು ಏನು ಪಾಪ ಮಾಡಿದೆ? ನಿನ್ನ ಕುಲದ ಬಾಳನ್ನು ನೀನು ಬಾಳಿದೆ. ನಿನಗೆ ಅದು ಪಾಪ ಅಲ್ಲ. ಅದು ನಿನ್ನ ಧರ್ಮ. ಮುಪ್ಪಿನಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷ0ುವನ್ನು ಕುರಿತು ಶೇಷಮ್ಮ ಸಮಾಧಾನದಿಂದ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ನಿರೂಪಕ ತಿಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಬಹುಕಾಲ 0ೋಚಿಸಿ ಶೇಷಮ್ಮ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡದ್ದೇನೆಂದರೆ:  ಆದರೆ ಗಂಡ ಏನು ಮಾಡಿ0ಾನು? ಅಪ್ಪ ತಾತ ಮುತ್ತಾತ, ತಾಯಿ ಅಜ್ಜಿ ಮುತ್ತಜ್ಜಿ, ಎಷ್ಟು ಮುತ್ತಾತ ಹೆತ್ತಾತ ಮುತ್ತಜ್ಜಿ ಹೆತ್ತಜ್ಜಿ ನೂರು ಜನದ ಸ್ವಭಾವ ಒಂದೊಂದು ಸೌಟು ಸೇರಿ ಈ ಒಂದು ಪಡಿ ಜೀವ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 0ಾವ ಹತ್ತು ಸೌಟು ಮೇಲೆ ತೇಲುತ್ತದೆ ಅದರ ಸ್ವಭಾವ ನಮಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ತಾ0ು ಹೊಟ್ಟೆ0ುಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳು ಹುಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಸರಿ0ಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಒಬ್ಬ ದಾರಿ ತಪ್ಪುತ್ತಾನೆ. ಇವನ ಸ್ವಭಾವದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆ0ುವನಾದ ತಾತ ಮೇಲಾದ. ಅವನ ಸ್ವಭಾವದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆ0ುವನಲ್ಲದ ಮುತ್ತಾತ ಮುಂದಾದ. ಬೈದು ಫಲವಿಲ್ಲ. ಅದೃಷ್ಟ ಕೆಟ್ಟದು ಎಂದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮನುಷ್ಯ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನು 'ದೇವರೆ ನನ್ನನ್ನ ಸರಿ0ಾದ ದಾರಿ0ುಲ್ಲಿ ನಡಸು' ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಜನ ಒಳಿತಾಗಿ ನಡೆ0ುುವುದು ಹಿರಿ0ುರ ಪುಣ್ಯ, ದೇವರ ಕೃಪೆ.
         ಈ ದೈವಶ್ರದ್ಧೆ, ದೈವಕೃಪೆಗಳೇ ಎಂಥ ಕಾರ್ಪಣ್ಯದ ಮಧ್ಯೆ0ುೂ ತಾನು ವೈ0ುಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಕೆಡದಂತೆ ತಡೆದಿದ್ದು ಎಂದು ಶೇಷಮ್ಮ ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಗಂಡ ಸತ್ತು, ತಮ್ಮನ ಮನೆ0ುಲ್ಲಿ ಬಾಳು ಅಸಹನೀ0ುವಾದಾಗ ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಜೀವಿಸಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಚಿಕ್ಕಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಛತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ತಂಗಿದ್ದಾಗ ಓರ್ವ ತಲೆಹಿಡುಕ ಮುದುಕಿ ಪರಂಗಿ0ುವನೊಬ್ಬನನ್ನು ಕರೆತರುತ್ತಾಳೆ. ದೊರೆ0ುನ್ನು ಸಂತೃಪ್ತಿಗೊಳಿಸಿ ನಾಲ್ಕು ಕಾಸು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳೆಂದು ಶೇಷಮ್ಮನಿಗೆ ಉಪದೇಶಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಶೇಷಮ್ಮ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಕೂಗಿಕೊಂಡು ಬಿಡುತ್ತಾಳೆ. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಬಿಳಿ0ು ಇವಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ತುಂಬ ಗೌರವ, ವಿಶ್ವಾಸ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಅವರ ಮೊದಲ ಮಗನಿಗೆ ಸಹಾ0ುವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಶೇಷಮ್ಮನನ್ನು ಸೀತೆಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾ0ುಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಶೇಷಮ್ಮ ತನ್ನ ಮನೆ0ುಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಭೆಟ್ಟಿ0ಾಗಲು ನಿರಾಕರಿಸುವುದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಮಗ ದೊಡ್ಡವನಾಗಿ ನೌಕರಿ ಹಿಡಿದ ಮೇಲೆ ಶೇಷಮ್ಮ ಆತನನ್ನು ಮನೆಗೆ ಕರೆದು ಉಪಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಮರುಮದುವೆ0ು ಒಂದು ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಬರುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿಶ್ಚಿ0ುನ್ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡಿದ್ದ ಓರ್ವ ಗೌರವಸ್ಥರಿಂದ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಬಂದಾಗ ಶೇಷಮ್ಮ ಅದರಿಂದ ತನಗೊಂದು ಬಾಳು ದೊರಕಿ ಬಡತನ ನೀಗುವ ಅವಕಾಶ ದೊರೆತರೂ ಮರುಮದುವೆಗೆ ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಸ್ವತಃ ಶೇಷಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಲೈಂಗಿಕತೆ0ುನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಿದ ಪರಿ. ಕಠಿಣವಾದ ಪರಿಶ್ರಮದಲ್ಲಿ, ದೈಹಿಕ ದುಡಿಮೆ0ುಲ್ಲಿ, ದೇವರ ಸೇವೆ0ುಲ್ಲಿ ಶೇಷಮ್ಮ ತಮ್ಮ ದೈಹಿಕ ಕಾಮನೆಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಅಧೀನದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ವಿಷ0ುದಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲರಾದವರನ್ನು ಹೀನಾ0ುವಾಗಿ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.
       'ನೂರು ಮಾತನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಈ ಬದುಕು' ಎಂಬುದು ಶೇಷಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಜೀವನಾನುಭವದಿಂದ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸತ್ಯ. ಹಾಗೆಂದು ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೇಲಿನ ಎಲ್ಲ ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನೂ, ಬಲಾತ್ಕಾರಗಳನ್ನೂ 0ಾ ವಿರೋಧಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸಹಿಸಿಕೊಂಡರು ಎಂದೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಗಂಡ ಸತ್ತ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮನ ಮನೆ0ುಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಆರು ತಿಂಗಳು ಅವರು ತಮ್ಮ ನಾದಿನಿಯಿಂದ, ಅವಳ ತಾಯಿಯಿಂದ ಅನೇಕ ರೀತಿ0ು ಅವಮಾನವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಮಾತು, ಜಗಳ, ಚಾಡಿ, ದೂರುಗಳು ಪರಿಹಾರಗಳಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವರಿಗೆ ಗೊತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ0ು ನಡುವೆ ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಮನಸ್ತಾಪ ಉಂಟಾಗುವುದನ್ನೂ ಅವರು ಬ0ುಸರು. ತಮ್ಮ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಹಾರವೆಂದರೆ ತಾವು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ0ಾಗುವುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಹೋಗುವುದಕ್ಕೆ ಅದು ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ. ಮುಂದೊಂದು ದಿನ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತಾವು ಏನೆಲ್ಲ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರೂ ತಮ್ಮನ ಮನೆ0ುಲ್ಲೇ ಹಳ್ಳಿ0ುಲ್ಲಿ ಉಳಿದು ಉಟ್ಟಿದ್ದರೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಶಿಕ್ಷಣ ತರಬಹುದಾದ ಸವಲತ್ತುಗಳಿಗೆ ಎರವಾಗುತ್ತಿದ್ದೆ ಎಂದು ಆತ್ಮಾವಲೋಕನ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ 'ಶೇಷಮ್ಮನವರಿಗೆ ತನ್ನ ನಾದಿನಿ0ು ವಿಷ0ುದಲ್ಲಿ ನಿಜವಾಗಿ ಕನಿಕರ ಹುಟ್ಟಿತು. ಗಂಡಿನ ಆಸೆ0ು ವಿಷ0ುದಲ್ಲಿ ಅವರು ತೀಮರ್ಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದಂತೆ ಮನುಷ್ಯರ ಕೋಪ ತಾಪದ ವಿಷ0ುವಾಗಿ0ುೂ ಒಂದು ತೀಮರ್ಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರು'. ಅನ್ನದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲು ಸಿಕ್ಕರೆ ಅದನ್ನ ಕಡಿವಾಣದಂತೆ ಕಡಿ0ುುತ್ತ ಅನ್ನಾನ ಮರೆ0ುುವುದು ಏತರ ಬುದ್ಧಿ? ಎಂದು ಅವರು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ನಾದಿನಿಗೆ ಕಷ್ಟ ಬಂದಾಗ ಮಾನವೀ0ುತೆಯಿಂದ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತಾರೆ.
ತಮ್ಮ ನೆಂಟರಿಷ್ಟರು, ನೆರೆಹೊರೆ0ುವರಿಂದ ಒಂದು ಬಗೆ0ು ಹಿಂಸೆ ಅನುಭವಿಸಿದರೆ ತಾವು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮನೆ0ು ಕೆಲವು ಜನರಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆ0ು ಹಿಂಸೆ-ಮುಜುಗರಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಓರ್ವ ದೊಡ್ಡಮನುಷ್ಯರ ಮನೆ0ು ಸೊಸೆ ತಂಗಮ್ಮ ಅವರನ್ನು ಕೂಲಿಮಾಡುವ ಹೆಂಗಸೆಂದು ಹೀನಾ0ುಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವಳ ಅತ್ತೆ0ುು ಶೇಷಮ್ಮನಿಗೆ ಕೊಂಡೊ0್ಯುಲು ನಾಲ್ಕು ಉಂಡೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರೆ ಇವಳು ಅವರ ಮೇಲೆ ಕಳ್ಳತನದ ಆಪಾದನೆ0ುನ್ನು ಹೊರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆ ಮನೆ0ುನ್ನು ಶೇಷಮ್ಮ ತ್ಯಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ತನಗೆ  ಕ್ಲೇಶ ಕೊಟ್ಟವರ ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿದಾಳಿ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ಶೇಷಮ್ಮನವರ ಸ್ಥಿತಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಅವರು ಶ್ರೀಮಂತ ಮನೆತನದವರ ಬೀಗತನ ಮಾಡಿದಾಗಲೂ ಸಮಾರಂಭವೊಂದರಲ್ಲಿ ತಂಗಮ್ಮ ಶೇಷಮ್ಮನವರ ಬಗ್ಗೆ ಕೇವಲವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮುಜುಗರಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ: ಬೀಗಿತಿ0ು ರೀತಿಯಿಂದ, ಸೊಸೆ0ು ಮುಖಭಾವದಿಂದ, ಶೇಷಮ್ಮನವರಿಗೆ ತಂಗಮ್ಮ ತಮ್ಮನ್ನ ಕೂಲಿ ಹೆಂಗಸು   ಎಂದದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ತುಂಬ ಹೀನಾ0ುವಾಗಿತ್ತು ಎನ್ನುವುದು ಕಂಡಿತು. ಕೂಲಿ ಹೆಂಗಸು ಎನ್ನಿಸಿಕೊಂಡ ತಮಗೆ ಹೀನಾ0ು ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಕೂಲಿ ಹೆಂಗಸಿಗೆ ಸೊಸೆ0ಾದೆನೆಂದು ಹುಡುಗಿಗೆ, ಬೀಗಿತಿ0ಾದೆನೆಂದು ಹುಡುಗಿ0ು ತಾಯಿಗೆ ಹೀನಾ0ುವಾಗಿತ್ತು. ಶೇಷಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಬಂದರು ತುಂಬ ದುಃಖ ಪಟ್ಟರು. ಊರಲ್ಲೆ ಇದ್ದು, ಇದ್ದ ಕೊಂಚದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟಾದರೆ ಅಷ್ಟು ಉಂಡು ಬಾಳಿದ್ದರೆ ತಮ್ಮನ್ನು 0ಾರೂ ಕೂಲಿ ಹೆಂಗಸು ಎನ್ನುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮನ್ನು ಗಂಡ ಬಾಳಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬೇಸರಕ್ಕಾಗಿ ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಬಂದು, ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಸಾಕುವುದಕ್ಕೆ ತಾನು ಕೆಲಸದ ಹೆಂಗಸಾಗಿ ದುಡಿದಿದ್ದರು. ನನ್ನ ಮಕ್ಕಳನ್ನ ನಾನೇ ಸಾಕಿದೆ ಎಂದು ಹೆಮ್ಮೆಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಆ ಹೆಮ್ಮೆ0ುನ್ನು ಮುರಿ0ುುವುದಕ್ಕೆ ದೇವರು ಆ ಹುಡುಗಿ0ು ಕೈಲಿ ಈ ಮಾತನ್ನಾಡಿಸಿದರು. ಅವರು ದೇವರ ಪೀಠದ ಎದುರಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು, 'ನಾನು ಅಹಂಕಾರಪಟ್ಟದ್ದು ತಪ್ಪಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಮುರಿ0ುುವುದಕ್ಕೆ ಈ ಕೊಡಲಿ ಪೆಟ್ಟು ಬೇಕಾಗಿತ್ತೆ? ನಿನ್ನ ಇಚ್ಚೆ. ತಲೆ ಎತ್ತಿರು ಎನ್ನು; ಎತ್ತಿರುತ್ತೇನೆ. ತಗ್ಗಿಸಿರು ಎನ್ನು; ತಗ್ಗಿಸಿರುತ್ತೇನೆ. ನಿನ್ನ ಇಷ್ಟದಂತೆ ಮಾಡು, ಕೈ ಮಾತ್ರ ಭದ್ರವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿರು' ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಂಡರು.
      ಮುಂದೆ ಇದೇ ತಂಗಮ್ಮನ ಸಂಸಾರ ಮುರಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಸರಿ ಮಾಡುವವರು ಶೇಷಮ್ಮನೇ. ಹೀಗೆ ತಮಗೆ ಅವಮಾನ ಮಾಡಿದವರನ್ನು, ತಮಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಟ್ಟವರನ್ನು ಶೇಷಮ್ಮ ಸೇಡಿನ, ದ್ವೇಷದ ಭಾವದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದಿಲ್ಲ. ತಮಗೆ ಕಷ್ಟ ಬಂದಾಗ ದೇವರು ತಮ್ಮನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿ0ುುವ ಶೇಷಮ್ಮ ತಮಗೆ ಒಳ್ಳೆ0ುದಾದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅದು ದೈವಕರುಣೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಅವು ದೇಶಾವರಿ ಮಾತುಗಳಲ್ಲ. ಬದುಕಿನ ಬೆಂಕಿ0ುಲ್ಲಿ ಬೇ0ುುತ್ತ, ನೋ0ುುತ್ತ ಅವರು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾಣ್ಕೆ ಅದು. ಮಾದಾವರದಲ್ಲಿ ತನಗೆ ಬಗೆಬಗೆ0ು ಕಾಟ ಕೊಟ್ಟ ಸುಬ್ಬಮ್ಮ ಎಷ್ಟೋ ವರುಷಗಳ ನಂತರ ಸಿಕ್ಕಿ, ಶೇಷಮ್ಮ ನೀನು ಪುಣ್ಯವಂತೆ. ಬಾಯಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು ಲೋಕವನ್ನು ಗೆದ್ದೆ. ಬಾಯಿ ಬಿಚ್ಚಿ ಬಿಚ್ಚಿ ನಾವು ಕೆಟ್ಟವರು ಅನ್ನಿಸಿಕೊಂಡೆವು. ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಕೋಪ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಡಮ್ಮ: ಎಂದಾಗ ಶೇಷಮ್ಮ ಆ ಮಾತುಗಳಿಂದ ಬೀಗುವುದಿಲ್ಲ. ನೀವು ಹೇಳಿದ ಮಾತು ಆ ಹೊತ್ತು ಸೀ0ಾಗಿತ್ತೋ ಕಹಿ0ಾಗಿತ್ತೋ, ಈ ಹೊತ್ತಿಗಂತೂ ಅದೆಲ್ಲಾ ಆಶೀವರ್ಾದವಾಗಿದೆ. ಬಾಯಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡು 0ಾರು ಗೆದ್ದದ್ದು? ನೀವು 0ಾವಾಗಲೂ ಮಾತನಾಡತ ಇರಿ. ಅದರಿಂದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಒಳ್ಳೇದಾಗತಾ ಇರಲಿ ಎಂಬ ಶೇಷಮ್ಮನವರ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಬಾಳಿನ ವಿವೇಕವೇ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾದಂತಿದೆ.
ಶೇಷಮ್ಮನ ಕಥೆ0ುನ್ನು ರಾಮಶೆಟ್ಟಿ0ುು ಚರಿತ್ರೆ ಎಂದು ಕರೆ0ುುತ್ತಾನಷ್ಟೆ. ಇದು ಆ ಮಾತಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಿಜ. 'ಶೇಷಮ್ಮಚರಿತ' ಎಂದು ಕರೆ0ುಬಹುದಾದ ಈ ಬರಹವು ಶೇಷಮ್ಮನ 'ಚರಿತಾರ್ಥ'ವನ್ನೂ 'ಚರಿತಾರ್ಥತ್ವ'ವನ್ನೂ ನಿರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ತುಂಬ 0ುಶಸ್ವಿ0ಾಗಿದೆ. ಶೇಷಮ್ಮನ 'ಚಾರಿತ್ರ್ಯ'ವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವಾಗ ಲೇಖಕರು 0ಾರನ್ನೂ ವೈಭವೀಕರಿಸುವುದಿಲ್ಲ; 0ಾರನ್ನೂ ತುಚ್ಚೀಕರಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಏನನ್ನೂ ನಿರಾಕರಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲ. ಶೇಷಮ್ಮ ಎಷ್ಟು ಕಷ್ಟಪಟ್ಟರು, ಏನೇನೆಲ್ಲ ಅನುಭವಿಸಿದರು ಎಂದು ಭಾವಾತಿರೇಕದಿಂದ ವಣರ್ಿಸಿ ಓದುಗರ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ನೀರು ತರಿಸುವುದು ಈ ಬರವಣಿಗೆ0ು ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲ. ಶೇಷಮ್ಮನ 'ಸ್ಥಿತಿ'0ುನ್ನು ದಟ್ಟವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಲೇ ಆಕೆ0ು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ತವಾಗಿದ್ದ ಹಲವು ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಈ ಕಥನದ ಹೆಚ್ಚಳವಿದೆ. ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ ಕಥೆ0ುು ಶೇಷಮ್ಮನ ದೈವಶ್ರದ್ಧೆ0ುನ್ನು ಮಾತ್ರ ಒತ್ತಿ ಹೇಳದೆ ಅವಳೆಂಥ ಶ್ರಮಜೀವಿ0ಾಗಿದ್ದಳು, ಕರ್ಮ0ೋಗಿ0ಾಗಿದ್ದಳು ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ಶೇಷಮ್ಮನ ತಾಳ್ಮೆ, ಸಹನೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಗಳದೆ ಅವಳ ಸಂಕಲ್ಪಬಲ ಮತ್ತು ಸಾತ್ತ್ವಿಕ ಛಲಗಳನ್ನೂ ಮುಂದುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಡ ಹೆಣ್ಣುಮಗುವೊಂದು ತನ್ನದೇ ಆದ ರೀತಿ0ುಲ್ಲಿ 'ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ' ಎಂಬಂತೆ ಬೆಳೆದ ಪ್ರಕ್ರಿ0ೆು0ುನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ ಕಥೆ ಸವಿವರವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದೆ. ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಶೇಷಮನ ಲೋಕಗ್ರಹಿಕೆ0ುನ್ನಾಗಲೀ, 'ತತ್ವಜ್ಞಾನ'ವನ್ನಾಗಲೀ ಒಪ್ಪದೇ ಇರುವವರೂ ಅವುಗಳ ಹಿಂದಿನ ಗಟ್ಟಿತನ ಮತ್ತು ಸಾಚಾತನವನು ್ನ ಅನುಮಾನಿಸಲಾರರು. ಈ ರೀತಿ0ುಲ್ಲಿ ಮಾಸ್ತಿ0ುವರು ಆಧುನಿಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಘನವಾದ ಪಾತ್ರಮಾದರಿ0ುನ್ನು ಅಪರ್ಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆಂದು ಈ ಪಾತ್ರಮಾದರಿ ಒಂದು ಒಂಟಿ ಮಾದರಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಕಾರಂತರ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಹಲವು ಮಹಿಳೆ0ುರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಎಂ.ಕೆ.ಇಂದಿರಾ ಅವರ ಫಣಿ0ುಮ್ಮನೂ ನೆನಪಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಆಧುನಿಕರಲ್ಲಿ ಲಂಕೇಶ್ ತಮ್ಮ ಮುಸ್ಸಂಜೆ0ು ಕಥಾಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿರುವ ಆಣೆಬಡ್ಡಿ ರಂಗವ್ವ, ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವ ಅವರ ಒಡಲಾಳದ ಸಾಕವ್ವ, ವೈದೇಹಿ ಅವರ ಪುಟ್ಟಮ್ಮತ್ತೆ ಮತ್ತು ಮೊಮ್ಮಗಳುವಿನ ಪುಟ್ಟಮ್ಮತ್ತೆ-  ಇಂಥ ಪಾತ್ರಗಳು ಒಂದು ರೀತಿ0ುಲ್ಲಿ ಶೇಷಮ್ಮನ ಸತ್ತ್ವವನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಪಾತ್ರಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ದೇವಿ ಅವರ ರುಡಾಲಿ ಕಥೆ0ು ಶನಿಚರಿ ನೆನಪಾದರೆ ಅದು ತೀರ ಸಹಜ.
ಶೇಷಮ್ಮನ 'ಚರಿತ್ರೆ'0ುು ಕೇವಲ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಚರಿತವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ0ುೂ ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ ಕಥೆ0ು ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆಯಿದೆ. ಅದು ಶೇಷಮ್ಮನ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಕಾಲಧರ್ಮವನ್ನು, 0ುುಗಧರ್ಮವನ್ನು ಹೊಳೆಯಿಸುವಲ್ಲಿ0ುೂ ಸಾಕಷ್ಟು 0ುಶಸ್ವಿ0ಾಗಿದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪೂರ್ವ ಕಾಲದ ಜೀವನಕ್ರಮವನ್ನು, ಮೌಲ್ಯವ್ಯವಸ್ಥೆ0ುನ್ನು ಅದು ಚೊಕ್ಕವಾಗಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಟ್ಟಿದೆ. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವಗಳ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ0ುೂ ಅದು ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುತ್ತದೆ. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಗಮನದ ಉಪಪರಿಣಾಮಗಳಾದ ಮತಾಂತರ ರಾಜಕಾರಣದ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕ ಮಹತ್ವ, ಹೊಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬದಲಾದ ಸ್ಥಳೀ0ುರ ಆಶೋತ್ತರಗಳ ಸಮಸ್ಯಾತ್ಮಕತೆ ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ  ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ ಕಥೆ0ುು ಉಚಿತ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಜೀವನಕ್ರಮ ಇಲ್ಲಿ ವಿಮಶರ್ೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. ಶೇಷಮ್ಮನ ವೈ0ುಕ್ತಿಕ ಜೀವನವು ಪರಂಪರಾಗತ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾ0ುಗಳ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ0ೆು ರೂಪುಗೊಂಡದ್ದು; ಅವಳ ಸಂವೇದನೆ ರೂಪುಗೊಡಿದ್ದೂ ಹಿಂದೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ನಡಾವಳಿಗಳಿಂದಲೆ; ಆದರೆ ಕಾಲ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಶೇಷಮ್ಮನ ಜೀವನವೂ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಪಲ್ಲಟಗಳ ನಡುವೆ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ಒಂದು ಬಾಳು ರೂಪುಗೊಂಡ ಬಗೆ0ುನ್ನು ಮಾಸ್ತಿ0ುವರ ಕಥೆ0ುು ಪರವಿರೋಧಗಳ ಸರಳ ನೆಲೆ0ುನ್ನು ಮೀರಿದ ಹದವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿದೆ. ಸಾತ್ತ್ವಿಕವಾದದ್ದು ದುರ್ಬಲವಾಗಿ0ೆು ಇರಬೇಕೆಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೋದಾರಣ ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದೆ.
                               *******